وظیفه رسول تذکر است نه تحکم و تسلّط 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.

 

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

 

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

 

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و چهل و پنجمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «وظیفه رسول تذکر است نه تحکم و تسلّط» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود. 

 

 

 

پس(تو ای رسول) خلق را( به حکمت‌ها و فرمانهای الهی) متذکر ساز همانا که وظیفه پیغمبری تو غیر از این نیست(21) و تو را هیچ گونه سلطه و سیطره‌ای بر آنان (در تبدیل کفر به ایمان) مقرّر نکرده‌ایم(22).

 

این مضمون از درون‌مایه‌های مکرر قرآن است، و همه جا تاکید بر این است که کار رسول رساندن پیام الهی به مردمان است و او را سیطره و حاکمیتی بر آن نیست که مردم ایمان بیاورند یا نیاورند. از جمله در قرآن آمده است: «إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ» (قصص 56) یعنی «‌ای رسول، تو نمی‌توانی هر که را خواهی هدایت کنی و این خداست که هر که را بخواهد هدایت می‌کند و نیز در قرآن آمده است که «مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ» (نور:54 و عنکبوت:18) یعنی« تکلیف ریسول جز این نیست که به نحوی آشکار و روشن پیام الهی را به مردمان ابلاغ کند» و بسیار نمونه‌های دیگر از این مضمون در قرآن هست: در جایی صریحاً آمده است که «لا اکراه فی الدین»(بقره 256) یعنی «جنس اکراه در راه ندارد»، زیرا دین انتخاب است و اگر اکراهی در کار باشد دینی درکار نخواهد بود. اصحاب نحو گفته‌اند که «‌لا» در «لا اکراه» لای نفی جنس است، بدین معنی که اصولاً جنس اکراه در دین راه ندارد، زیرا دین چیزی است که آدمی برمی‌گزیند و اختیار می‌کند و اگر چنین نباشد دین او نخواهد بود. 

 

شاعران پارسی گو همه جا با این سخن هم آوازند و بیش از همه حافظ و سعدی: 

 

ما نصیحت به جای خود کردیم

روزگاری در این به سر بردیم 

گر نیاید به گوش رغبت کس

بر رسولان پیام باشد و بس (سعدی) 

 

نشاط عیش و جوانی چو گل غنیمت دان

که حافظا نبود بر رسول غیر بلاغ (حافظ) 

 

من آنچه شرط بلاغ است با تو می‌گویم

تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال (سعدی)

 

در این روزگار یکی از ستم‌هایی که بر آدمیان می‌رود، بی‌اعتنایی به همین گونه حکمت‌ها و فرمانهاست. البته در اسلام و همه ادیان مردم می‌توانند عقاید خود را بیان کنند و به زبان و کتابت و رایانه‌ اخبار و نظریاتی را به گوش مردم برسانند اما هم قوانین الهی و هم فطرت آدمی انکار دارد که اشخاصی خود را در فهم حقایق برتر از دیگران شمارند و طبق نظر خود، ایشان را مواخذ و مجازات کنند.آن مدعیان مسیحیت که در طول دو هزار سال عمر این دیانت هزاران کس را زنده در آتش سوزاندند و زبانها بریدند و شکنجه‌ها کردند چگونه می‌توانند در پیش بشریت آگاه امروز سربلند کنند و خود را از نوع آدمیان بشمارند.
در ادیان دیگر نیز پیوسته مدعیانی بوده‌اند با ایمانتر از آن رسولان الهی که مردم را در جهت منافع خود محدود و محروم ساخته‌اند. آنچه خداوند خواسته این است که مردمان نظرات خود را بیان کنند و با هم به برهان و استدلال سخن گویند و در پایان هر کس آنچه را پسندید و بهتر دانست پیروی کند. این آزادی و این شیوه نگاه، مایه رشد همه عقاید دینی می‌شود و هزاران خلاقیت و نوآوری در زمینه‌های گوناگون پدید می‌آورد. 

 

اگر عین‌القضات همدانی تفسیرهای متفاوتی در باب ماهیت شیطان کرده است مخالفان می‌توانستند که پاسخ شطح و طامات او و امثال او را با دلیل و برهان بدهند تا در تاریخ ثبت شود اما به هیچ روی سزاوار نبوده است چنین مرد نازنینی را که رایحه عشق و ایمان به خدای یگانه و رسول خاتم از سطر‌سطر کتابهایش استشمام می‌شود سخنش پیوسته شمع محفل مسلمانان صاحبدل بوده است به جرم نامسلمانی شمع آجین کنند.